In De Hollandsche Lelie van 2 december 1896 verscheen een artikel over de ook toen al zeer beroemde Russische schrijver en denker Leo Tolstoj (1828-1910). Het stuk is vertaald uit het Duits en geschreven door M. Bessmertny (waarschijnlijk de Russisch-Duitse schrijfster Marie Bessmertny).

“Een der interessantste persoonlijkheden van onzen tijd is ongetwijfeld Graaf Leo Tolstoï. Tot zijn eigenaardigheden behoort ook een buitengewone gastvrijheid, die de reeds spreekwoordelijk geworden Russische gastvrijheid nog verre overtreft. Sedert jaren is Jasnoe Poljana – het tusschen Moskou en Tula liggende landgoed van Graaf Tolstoï – een bedevaartsoord voor buitenlandsche en Russische geleerden en kunstenaars en wie in deze kringen leeft, heeft dikwijls het voorrecht uit hun eigen mond bijzonderheden over het huis Tolstoï te vernemen.

Foto: Sergej Prokoedin-Gorski

Foto: Sergej Prokoedin-Gorski (via Wikipedia-pagina)

Het is karakteristiek om op te merken, hoe Tolstoï’s uiterlijke levenswijze steeds meer aan zijn karakter en persoonlijkheid gaat beantwoorden en aan eenvoud en oorspronkelijkheid toeneemt.

Ongeveer zes jaar geleden vroeg de juist uit Parijs teruggekeerde, talentvolle beeldhouwer Ginsbourg den Graaf, of hij tot hem komen mocht, om zijne buste te modelleeren. Omgaande ontving de kunstenaar de beleefde uitnoodiging om te komen en te blijven, zoolang het hem beviel.

In de eerste dagen hield de studie der omgeving den kunstenaar zoo bezig, dat de stemming om te werken hem ontbrak. Tolstoï onderhield zich dikwijls met hem, maar zelden over beeldhouwkunst. Toen de kunstenaar reeds aan de buste werkte, bood de Graaf op de beleefdste wijze aan, dikwijls te komen poseeren, en sprak daarbij zeer interessant over kunst en beeldhouwkunst in het bijzonder.

Toen ter tijde heerschte bij den meeste ongedwongenheid in den omgang, – de kunstenaar verdween dikwijls halve en heele dagen in het naburige dorp, zonder dat iemand in het slot er naar vroeg, – nog een volkomen aristocratische levenswijze in het huis van Tolstoï. Er waren verscheidenen bedienden en aan tafel werden vleeschspijzen en verschillende andere gerechten gediend, waarbij alleen de Graaf zelf zich aan zijn vegetariaansch menu hield.

Na een verblijf van drie weken verliet de kunstenaar Jasnoe Poljana, en bij zijne terugkomst in Petersburg vond hij in zijne woning een photographie van het talrijke gezelschap aan tafel in het huis van Tolstoï met een eigenhandig onderschrift van den dichter.

Op de photographie was ook de jongste zoon van den Graaf, toen een ongeveer vijfjarige knaap, op het oogenblik dat hij achter den rug van zijn buurman een lepel gelei aflikt, iets waarover zich de kunstenaar toen zoo vermaakt had.

Van anderen kant hoor ik, dat Tolstoï’s uiterlijk in de laatste jaren zeer veranderd is. Hij is zeer grijs geworden, de lippen hebben een minder energieken trek en het gelaat heeft vele rimpels. Maar voor zijn 67 jaar is Leo Nikolajewitsch nog zeer kras en in het volle bezit van zijne physieke en geestelijke vermogens. Alle gasten van Jasnoe Poljana zijn verwonderd over zijn jeugdigen gang, zijn zekere bewegingen, en de voor zijn jaren bewonderenswaardige onvermoeidheid. Den geheelen dag is Tolstoï bezig. De morgenuren brengt hij door met schrijven en lezen. Hoe snel en energiek hij werkt, bewijst wel, dat dadelijk na de voleindiging van zijn ‘Zondagen’, terwijl eene oude, in het huis van Tolstoï wonende dame begon met het overschrijven daarvan, de dichter reeds weer aan een nieuwe vertelling werkte.

Wie weet of de grijsaard nog niet met zijn jeugdige frischheid en zijne stormachtige ziel de stof vindt tot een meesterwerk!

Iederen dag maakt Tolstoï een groote wandeling in het bosch, dikwijls met de bijl in de hand.

In den laatsten tijd reed hij ook veel velocipède. De dichter van ‘Oorlog en Vrede’ heeft bijzonder veel liefhebberij voor deze sport, welke zijne beide dochters met hem deelen.

Dikwijls zien de bewoners in den omtrek van Jasnoe Poljana een vliegenden troep wielrijders waarin zij den Graaf en zijne dochters herkennen. Een tweede geliefkoosde bezigheid van Leo Nikolajewitsch is het hoepelspel, waarmee hij zich gewoonlijk na het eten in den salon bezig houdt.

Voor eenige weken reisden de bekende schilder Walz en de regisseur Tschernewsky naar den schrijver van de ‘Macht der Duisternis’ om zich nadere informatie te verschaffen, betreffende de eerste opvoering van dit drama in den schouwburg te Moskou. Hij vertelde mij, hoe het hem en zijn reisgenoot gegaan was in Jasnoe Poljana.

Wij vertrokken Vrijdagavond van Moskou en waren ‘s morgens om 8 uur reeds voor het huis van den beroemden dichter. Een oude vrouw kwam ons te gemoet, die tegenwoordig de eenige bediende in de grafelijke woning is. Zij voerde ons naar de eerste verdieping in de bibliotheek, die tegenwoordig tegelijk ontvangkamer is. Tolstoï sliep nog, maar een half uur later kwam hij reeds binnen en begroette ons hartelijk.

Door Ilja Repin, 1901

Door Ilja Repin, 1901

In vergelijking van de bestaande portretten ziet de dichter er moede en oud uit. Hij had een langen kiel aan, die aan een misgewaad herinnerde. Hij was zeer voorkomend, en nadat hij het doel van ons bezoek vernomen had, verzocht hij ons naar de eetkamer te gaan, terwijl hij zich wilde verkleeden.

Aan de theetafel vonden wij een groot gezelschap, bestaande uit de dochter van den graaf en verscheiden kennissen der familie. Na weinige minuten verscheen Tolstoï weer, die nu een blouse droeg in plaats van den kiel. Er werd een levendig gesprek gevoerd, hetwelk ook kwam op de aanstaande opvoering van de ‘Macht der Duisternis’.

‘Nu, wat zeide de Graaf hiervan?’ vroeg ik later de Moskousche gasten.

‘O, Leo Nikolajewitsch wijdde er de grootste opmerkzaamheid aan,’ luidde het antwoord, ‘een belangstelling, zooals alleen de dichter voor zijn geesteskind heeft, dat hij in de grootst mogelijke volkomenheid voor het publiek wil opgevoerd zien. Zooals de meeste dramaschrijvers, verdiepte hij zich in de kleinste bijzonderheden en velde over alles, de opvoering betreffend, zijn weloverlegd oordeel. Hij verlangde b.v. dat het decoratief niet alleen waar, maar ethnographisch waar zou zijn, dat het niet alleen een dorp, maar een dorp in het gouvernement Tula, waar het stuk speelt, zou voorstellen!

Na de thee gingen wij wandelen, om teekeningen en schetsen te maken. Om 8 uur werden wij aan het diner verzocht. Er was veel karakteristieks in dit diner! Bedienden waren er niet. De talrijke gasten bedienden elkaar wederkeerig. Nu gaat de eene, dan de andere dochter van den Graaf naar de keuken om een anderen schotel te halen.

Tolstoï wordt een hoe langer hoe strengere vegetariër. In den laatsten tijd wordt er ook geen boter meer gebruikt. Champignonsoep, gortspijzen, vruchten, geroosterde aardappelen, gekookte rapen – uit deze gerechten bestaat het enu hetwelk steeds weder de verwondering der gasten opwekt.

Na het diner maakten wij met den Graaf en zijne dochters inkoopen van kostumes en huisraad bij de boeren in het Gouvernement Tula.

Wij toonden toen den dichter nog het ontwerp van het decoratief. Hij interesseerde zich zeer voor alle details, gaf aan waar iedere deur, ieder venster zijn moest, waar de tafel, de bank en de stoelen staan moesten, en zeide, den acteurs het stuk nog te zullen voorlezen.

Met veel nieuwe indrukken over den persoon van den dichter keerden de Moskousche reizigers huiswaarts.

 

 

beroemdheden literatuur Tolstoj