Vandaag stond in de Volkskrant een artikel getiteld ‘Harvard verwijdert met gêne boekband van mensenhuid uit bibliotheek’. Het was al langer bekend dat dit boek, een 19de-eeuwse Franse verhandeling over de menselijke ziel, in hun bezit was. In 2014 maakte de universiteit bekend dat de band zou worden onderzocht, om te zien of het inderdaad om mensenhuid ging. Inmiddels heeft Harvard de band dus verwijderd en excuses gemaakt, niet alleen vanwege het bezit van de band maar ook voor de manier waarop het boek in de afgelopen decennia meerdere malen is tentoongesteld, waarbij doorgaans een niet-passende ‘sensationalistische, morbide en humoristische toon’ was gebruikt.
Het boek Destinées de l’âme van Arsène Houssaiye werd in 1934 aan Harvard geschonken. Volgens de gever zou de eerste eigenaar, de Franse arts Ludovic Bouland, er een aantekening over hebben achtergelaten: ‘Een boek over de menselijke ziel verdient een menselijk jasje’. Voor het omslag zou de huid zijn gebruikt van een onbekende vrouw die was overleden in een psychiatrisch ziekenhuis. Er moet nog worden besloten wat er met de band gebeurt. Eén van de mogelijkheden is een begrafenis in Frankrijk, waar het boek vandaan komt.
Ik vroeg me af of zich ook zo’n publicatie zou bevinden in een Nederlandse collectie. Dat is voor zover bekend niet het geval, maar er is wel een exemplaar bij de Koninklijke Bibliotheek in Brussel. Dit behoort tot de slechts achttien banden ter wereld die ook na wetenschappelijk onderzoek zijn bevestigd (er zijn nog tientallen meer bekend, maar die zijn mogelijk niet authentiek). Ook dit is een negentiende-eeuws werk. Het werd ingebonden door de Brusselse boekbinder Josse Schavye en heeft als titel Essai sur les lieux et les dangers des sépultures, oftewel ‘Verhandeling over de plaatsen en de gevaren van kerkhoven’.
Op YouTube is een reportage van Canvas te zien over dit bijzondere boek. Hierin wordt uitgelegd hoe wordt aangetoond of een kaft van menselijke of dierlijke oorsprong is. Ook komt het Harvard-boek aan de orde en je leert meer over de motieven om een boek in te binden in mensenhuid. In het geval van het Brusselse boek ging het om een staalkaart van het kunnen van boekbinder Schavye, dit was dus één van de voorbeelden van zijn skills. Verder wordt het verhaal verteld van John Horwood uit Bristol (1803–1821), van wie ook de huid werd gebruikt om een boek in te binden. Hij was verliefd op een meisje, Eliza Balsom. Zij helaas niet op hem en uit frustratie gooide hij een steen naar haar. Ze overleed aan haar verwondingen en Horwood werd veroordeeld tot de strop. Zijn lichaam werd ter beschikking gesteld aan de wetenschap en zo kon het gebeuren dat arts Richard Smith hem niet alleen ontleedde, maar ook de huid bewaarde. Die werd later gebruikt om het dossier over de moordzaak in te binden.
Er zouden ook gevallen bekend zijn dat de menselijke boekband een soort romantische wens van de overledene was, oftewel dat na iemands dood een boek van een geliefde zou moeten worden ingebonden in de eigen huid.
Zo is er online nog veel meer te vinden, bijvoorbeeld over de Amerikaanse James Allen, die zelf wilde dat zijn memoires na een carrière in de criminaliteit zouden worden ingebonden in huid van zijn rug: één exemplaar voor een slachtoffer dat een aanval van hem ternauwernood overleefde en één voor zijn behandelend arts. Dat voor het slachtoffer is één van de achttien geïdentificeerde boeken; dat van de arts is van de radar verdwenen.
Voorlopig heb ik zelf nu wel even genoeg van dit onderwerp, maar voor wie meer wil lezen zie bijvoorbeeld: Boeken gebonden in mensenhuid | Historiek.
Link naar het Volkskrant-artikel: Harvard verwijdert met gêne boekband van mensenhuid uit bibliotheek | de Volkskrant.