Josephine Rombouts is bekend geworden met een reeks boeken over haar belevenissen op een kasteel. Ze woonde vijf jaar met haar gezin in de Schotse Hooglanden, op het landgoed van Cliffrock Castle – dat in het echt anders heet (net als Rombouts zelf trouwens). Eerst werd ze huishoudster op het kasteel; al snel kreeg ze meer verantwoordelijkheden en klom ze op tot personal assistant van de vrouw des huizes. Met name de eerste twee delen, die vooral gaan over het dagelijks leven op het kasteel, zijn erg leuk om te lezen. Juist omdat ze overal als buitenstaander naar kijkt, deel je in haar verwondering over wat er allemaal bij komt kijken om het gebouw en de huishouding van de adellijke bewoners draaiende te houden. Van het poetsen van het zilver tot het regelen van ontvangsten en van het begeleiden van een complete verbouwing tot het omgaan met de bijtgrage terriër van her ladyship; over alles vertelt ze met smaak. Een soort van Downton Abbey, maar dan uit deze tijd.
Vorig jaar verscheen van Rombouts het boek Opmerkelijke vrouwen. In de inleiding combineert ze een verslag van een bezoek aan een door een vrouw gerund tuincentrum met bespiegelingen over de verschillende mogelijkheden voor mannen en vrouwen in de afgelopen eeuwen en de obstakels die vrouwen moesten overwinnen om hun talenten te ontwikkelen. Vervolgens verdiept ze zich per hoofdstuk in het leven van vrouwen als Jane Austen, Emma Jung, Anne Lister en Beatrix Potter. Vanuit een persoonlijke interesse zet ze ze één voor één in de schijnwerpers, soms door ze af te zetten tegen een vrouw uit een ander tijdperk.
Als lezer ga je met Rombouts mee op ontdekkingsreis. Ze is duidelijk een deskundige op het gebied van bijvoorbeeld kunst en literatuur, maar voor andere onderwerpen gaat ze zelf ook op zoek naar informatie, waarover ze vervolgens haar verbazing en enthousiasme deelt. Er komt een bonte stoet aan personages langs: schrijfsters, vorstinnen, wetenschappers, schilders, een vrouwelijke piraat en de winnares van The Great British Bake Off in 2015. Allemaal hebben ze verschillende tegenslagen moeten overwinnen, die vaak te maken hebben met hun afkomst of geslacht. Of met een fysieke beperking, zoals Wils Huisman (1914-1979), vakreferent Slavische talen aan de Universiteitsbibliotheek Leiden en vertaler van werk van auteurs als Toergenjev, Gontsjarov en Tolstoj. Zij had geen armen en schreef haar vertalingen, onder andere van Anna Karenina, met haar voeten. Ook reed ze in een aangepaste auto: een DAF waarvan het stuur op de grond was geplaatst.
Van sommige van de beschreven biografieën kun je bijna niet geloven dat ze waargebeurd zijn. Zo combineerde de beeldschone actrice Hedy Lamarr (1914-2000) haar carrière als filmster met die van uitvinder. Ze ontwikkelde tijdens de Tweede Wereldoorlog een idee voor een communicatiesysteem, dat nu nog de basis vormt voor de manier waarop wifi, bluetooth en gps werken. De uitvinding werd, mede doordat zij afkomstig was van een vrouw, aanvankelijk niet erg serieus genomen. Pas in 1962 werd het systeem militair toegepast. Brede erkenning zou nog veel later volgen.
Het ene na het andere bijzondere verhaal ontrolt zich. Zo communiceerde Mary, Queen of Scots via haar borduurwerk, werd het werk van Carl Jung financieel mogelijk gemaakt door zijn steenrijke echtgenote Emma, zelf ook deskundige op het gebied van psycho-analyse, en kon Beatrix Potter zo goed konijnen tekenen doordat ze als kind al samen met haar broer overleden dieren vilde, uitkookte en de vachten prepareerde. Het geeft voldoening om te lezen over haar wereldwijde succes met haar verhalen over Peter Rabbit, dat ze mede bereikte dankzij haar vasthoudendheid en zakelijk instinct.
Opmerkelijke vrouwen is prettig leesbaar. Dat komt ook door de vele prachtige illustraties, de manier waarop het gebonden is en de harde kaft. Door de ruime opmaak is het wel een boek dat je vrij snel uit hebt; dat zal voor de ene lezer een voordeel zijn en voor de ander een nadeel. Hoe dan ook is het een inspirerend boek, dat uitnodigt om je verder te verdiepen in de hoofdpersonen en de vele andere vrouwen die een prominentere plek in de geschiedschrijving verdienen.
Josephine Rombouts, Opmerkelijke vrouwen. Amsterdam/Antwerpen, Em. Querido’s Uitgeverij BV, 2023. Eerdere versies van de stukken zijn in NRC verschenen.